سبک شناسی کتب حدیثی شیعه
به همت جمعی از دانشجویان دانشکده علوم حدیثسبک شناسی کتب حدیثی شیعه
به همت جمعی از دانشجویان دانشکده علوم حدیثکتاب الزهد حسین بن سعید اهوازی
کتاب الزهد حسین بن سعید اهوازی
این کتاب در کتب تراجم و رجال به عنوان کتاب الزهد معروف است
1- نجاشی در هنگام ذکر نام او در کنار اشتراکات تالیفاتش با برادرش نام 30 کتاب را ذکر می کند که نام یکی از آنها کتاب الزهد است
2- شیخ طوسی در الفهرست خود می گوید: وله ثلاثون کتابا و هی کتاب الزهد
3- علامه مجلسی در بحار الانوار خود روایاتی از آن کتاب می آورد ونام آن را کتاب الزهد می گوید.
4- و همچنین شیخ حر عاملی در وسایل الشیعه
5- وآقا بزرگ تهرانی در الذریعه خود به کتاب الزهد حسین بن سعید اشاره می کند
اما کفعمی در مجموع الغرایب نام آن را مختصر الزهد گفته است
لکن شکی نیست که در بین کتب سی گانه او کتابی به نام الزهد بوده است
منبع : الفهرست
رجال نجاشی
مقدمه تحقیق کتاب الزهد چاپ دارالحدیث آقای غلامعلی
بسم الل الرحمن الرحیم
چکید کتاب
از مجموعههای حدیثی
کهن است که توسط حسین بن سعید اهوازی از اصحاب برجسته امام هادی (ع) گردآوری شده
است. در
این مجموعه 293 حدیث با سلسله سند از امامان شیعه درباره مسائل و موضوعات زهد و
خودسازی و سادهزیستی روایت شده است. از موضوعات و شاخههای فرعی زهد میتوان به
حسن خلق، ادب، سکوت، تواضع، ریا و نفاق، توبه، گریه، یاد مرگ و قبر، عذاب قبر و
برزخ، حشر و قیامت، شفاعت، بهشت و جهنم و امر به معروف و نهی از منکر اشاره کرد. مقدمه
مصحح در شرح زندگی و شخصیت و آثار حسین بن سعید و نیز تهیه فهارس فنی بر ارزش علمی
کتاب افزوده است
پیرامون مولف
ولادت وخاندان او(حدود 250 ه ق )
ابو محمد، حسین بن سعید بن حماد بن مهران اهوازى، یکى از شخصیت هاى بزرگ شیعه در قرن سوم هجرى، در کوفه، شهر روات بزرگ شیعه، به دنیا آمد. او اصالتاً ایرانى بود. رشد او در خاندانى صورت گرفت که ارادتمند و علاقه مند به اهل بیت رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلم و از موالى امام زین العابدین علیه السلام به شمار مى آمدند.او یکى از یاران امام رضا و امام جواد و امام هادى علیهم السلام مى باشد. وى از راویان بزرگ حدیث و از مشایخ جلیل القدر روایتى به شمار مى آید. روایات وى از اعتبار و شهرت خاصى در میان فقهاى شیعه برخوردار است و در بسیارى از مجموعه هاى بزرگ روایى مانند: اصول کافى، من لا یحضره الفقیه، تهذیب، استبصار، محاسن، وسائل الشیعه و بحار الأنوار از وى روایت نقل شده و به احادیث او استناد مى گردد.
این خاندان مشهور به ایمان عمیق به خداوند تبارک و تعالى و اخلاص به درگاه او بودند و از علاقه مندان به اهل بیت رسول خدا به شمار مى آمدند و در این راه جهاد و مبارزه طولانى را آغاز نموده بودند.
سابقه حدیثی
آیت الله خوئی می نویسد: «حسین بن سعید» در اسناد بسیاری از روایات که بالغ بر
5026 مورد می گردد، واقع شده است.
از تعداد روایات نقل شده از حسین بن سعید، به خوبی می توانیم به کوشش این محدث بردبار
استاد دیده و سرد و گرم زمانه چشیده و شهرها و کشورها گشته به خوبی پی ببریم، و شخصیت
دینی و علمی او را در عصری که می زیسته است یعنی نیمه اول سده سوم هجری در میان انبوه
محدثان و فقهای خاصه و عامه، چنان که می باید درک کنیم.
سفر به قم ووفات
حسین بن سعید بعد از وفات برادر ارجمندش حسن بن سعید، یار دیرین و پشتیبان خود را از دست داد.
او پس از این واقعه به شهر قم سفر کرد تا با ارتباط با دیگر روات بزرگ شیعه در آن دیار، هم از آنها بهره ببرد و هم آثار خود را از فراموشى نجات بخشد. در قم به منزل حسن بن ابان رفت و شخصیتهاى فراوانى از بزرگان قم به استقبال او آمدند و از روایات او بهره مند گشتند و سرانجام در همان شهر هم به دیار دوست سفر کرد و دیده از این جهان فرو بست.
اساتید
او علاوه بر محضر امام رضا و امام جواد و امام هادى علیهم السلام از محضر شخصیت ها و روات بزرگى نیز بهره برد مانند: محمد بن ابى عمیر، احمد بن محمد بن ابى نصر بزنطى، جمیل بن دراج، حماد بن عیسى، صفوان بن یحیى، ظریف بن ناصح، محمد بن سنان، یونس بن عبد الرحمان و چهره هاى درخشان دیگرى از راویان بزرگ حدیث.
شاگردان
شخصیت هاى فراوانى از محضر او بهره برده اند مانند: ابراهیم بن هاشم، احمد بن ابى عبد الله برقى، احمد بن محمد بن عیسى، حسن بن محبوب، سعد بن عبد الله، سهل بن زیاد و على بن مهزیار اهوازى.
تالیفات
حسین بن سعید دارای سی کتاب معروف بوده است که برادرش حسن بن سعید هم در روایت آن شرکت داشته است. ولی چون نام «حسین» بیشتر بر سر زبان و قلم فقها و محدثین بوده و هست، و سی کتاب معروف دو برادر به نام «کتب حسین بن سعید» شهرت دارد.
سی کتاب حسین بن سعید که بیشتر کتاب های فقهی است چنان متقن و مستند و با دقت نظر و اطلاع وسیع و اعتماد و اطمینان تصنیف شده که مورد توجه معاصران و دانشمندان قرار داشت، که در پختگی و خوبی نمونه بود و ضرب المثل شد.
از سی کتاب حسین بن سعید تا کنون دو کتاب المومن والزهد چاپ و منتشر شده است .
نسخ خطی
نسخ خطی موجود از این کتاب در دانشگاههای ایران 12 نسخه ذکر شده است
1- دانشگاه رضوی مشهد 1346 ه
2- دانشگاه رضوی مشهد 1368 ه
3- مدرسه فیضیه 1340 ه
4- کتابخانه مرعشی نجفی 1109ه
5- کتابخانه مرعشی نجفی 1289 ه
6- کتابخانه مرعشی نجفی بدون وجود سال
7- مکز احیای تراث اسلامی قم 1011 ه
8- کتابخانه مجلس بدون ذکر سال
9- کتابخانه دانشگاه تهران 3نسخ بدون ذکر سال
اهمیت و اعتبار کتاب
این کتاب د رگذشته به صورت مجموع نزد علما وجود داشت و عبارات زیادی در تایید آن داریم (علمایی چون شیخ طوسی ، صدوق ،مجلسی اول از کتب معمول مورد استفاده آنها بوده است )
مجلسی تمام روایات آنرا در بحار آورده است
صاحب مشکاه (قرن 7) روایات زیادی از آن نقل کرد است
متاخرین نیز مانند محدث نوری و بحرانی روایات زیادی از آن را در کتبشان آورده اند
طریقه وصول
تعداد زیاد نسخ خطی موجود در گذشت و حال دال بر این است که این کتاب مورد استفاده پبوسته عموم علما و کتاب نویسان بوده است لذا تقریبا در انتصاب آن به حسین بن سعید شکی وجود داد در ضمن کلام علما دربار او:
علامه مجلسی درمستهل بحار کتاب الزهد را از او دانسته
شیخ حر عاملی در خاتمه کتاب وسائل الشیعه گفته شکی در آن نیست
در ضمن از کثیری از راویان ثقه روایات او نقل شد است
سبک شناسی
چون از نوع گفتارهای اخلاقی معصومین می باشد تک نگاری اخلاقی به شمار می رود
تلاش های پیرامونی
باوجود روایات بدیع و جذاب تا به حال ققط 3 بار چاپ شده است
1- با کوشش عالم بزرگوا ر میرزا غلامرضا عرفانیان در سال 1400 هجری قمری در قم
2- با کوشش سید جلال الدین علی الصغیر د ر سال 1413 هجی قمری در بیروت
3- با کوشش مهدی غلامعلی د ر سال 1383 هجری شمسی انتشارات دارالحدیث
نام موضوع انگیزه و تاریخ نگارش کتاب در تحقیق های قبلی ذکر شده است
مهدی حسینیان نائینی
